W psychoterapii rodzinę traktuje się jako wielowymiarowy system. Charakteryzują go: określona struktura, role, system władzy i kontroli. Każda rodzina ma swoje wewnętrzne granice i sposoby komunikacji. Każda rodzina ma również swoje przekazy międzypokoleniowe, przekonania, wzorce, które w nieuchwytny sposób determinują jej funkcjonowanie.
Ważną cechą systemu jest to, że elementy tworzące całość wzajemnie na siebie oddziałują, pozostawając jednocześnie w dynamicznej równowadze. System, aby zachować swoją tożsamość, musi zachować określoną stałość swojej struktury. Jako, że system rodzinny zawsze zanurzony jest w szerszym kontekście czyli w otoczeniu tak więc zmieniające się warunki zewnętrzne jak i zmiany zachodzące wewnątrz systemu wymagają od systemu ciągłego plastycznego dostosowywania się.
Dynamikę życia rodzinnego kształtują procesy rozwojowe nazywane cyklami życia rodzinnego.
Naukowcy opisali, że przejście do każdej następnej fazy cyklu, może nastąpić dopiero gdy wszystkie zadania poprzedniej fazy zostały wykonane. Jeśli to się nie stanie, wtedy może dojść do zakłóceń a przez to do wystąpienia objawów chorobowych u poszczególnych członków rodziny.
Objawy najczęściej pojawiają się wtedy gdy następuje przerwa lub zakłócenie w przebiegu cyklu i jest to sygnał, że rodzina ma problemy: zatrzymała się w rozwoju i nie jest gotowa przejść do następnej fazy.
Przyjmuje się nawet, że najczęściej kryzysy w rodzinach pojawiają się w momentach przejścia z jednej fazy cyklu życia do następnej.
Każda rodzina ma swój niepowtarzalny rytm rozwoju. Najczęściej wymienia się w literaturze 6 do 8 etapów, przez które przechodzi typowa pełna rodzina. Jest to szkic przebiegu życia rodziny nuklearnej (rodzice plus dzieci) począwszy od okresu narzeczeńskiego do okresu śmierci ostatniego z rodziców.
Cykle życia rodzinnego (wg J.Haley):
- faza: narzeczeństwo
- faza: wczesne małżeństwo
- faza: narodziny dziecka/dzieci
- faza: średnia faza małżeńska (rodzina z dziećmi w wieku szkolnym)
- faza: rodzice oddzieleni od dzieci (faza “pustego gniazda”)
- faza: emerytura i starość
Każda z powyższych faz może generować szczególnego rodzaju trudności. Sposoby ich rozwiązywania stają się potem modelem dla kolejnych pokoleń, które, być może, będą sobie radzić ze swoimi problemami w podobny sposób.
Możliwość umiejscowienia rodziny na osi czasu, pozwala lepiej rozumieć rodzinę w przeżywanych przez nią kłopotach.
W wielu podejściach terapeutycznych analiza sytuacji rodzinnej pod kątem fazy życia rodzinnego stanowi punkt wyjścia dla terapii.
// ADESTE psychoterapia rodzin